ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Για να φτάσετε στο σημείο να γράφετε σωστά πάνω στο οποιοδήποτε θέμα, πρέπει πρώτα να μάθετε πώς γράφεται μια απλή και καλά διατυπωμένη παράγραφος.

Η απλή παράγραφος, καθώς αναπτύσσει μια πλευρά του όλου θέματος, αποτελεί μικρογραφία της έκθεσης. Όπως η έκθεση, έτσι και η παράγραφος πρέπει:

- να θέτει καθαρά ένα σκοπό

- να έχει επαρκή ανάπτυξη

- να είναι καλά οργανωμένη σύμφωνα με ένα σχέδιο

Ο σκοπός (που σε μια έκθεση μπορεί να πιάσει μια ολόκληρη παράγραφο – συνήθως την παράγραφο της εισαγωγής) στην παράγραφο μπορεί να διατυπωθεί σε μια πρόταση: τη θεματική πρόταση.

Βέβαια, η παράγραφος συνιστά μια ενότητα πολύ μικρότερη απ’ ότι μια έκθεση. Όμως απαιτεί κι αυτή αρκετές λεπτομέρειες, για να μεταβιβάσει το σκοπό της. Απαιτεί επίσης, όπως και η έκθεση, ένα σχέδιο, έστω και μικρό, βάσει του οποίου να συγκεντρωθούν οι λεπτομέρειες και να μπουν  σε μια λογική σειρά. Η ικανότητά σας,  λοιπόν, να γράφετε σωστά μια παράγραφο είναι ανεκτίμητη για την ολόπλευρη ανάπτυξη του θέματός σας, καθώς η έκθεση δεν είναι τίποτε άλλο από μια σειρά παραγράφων που δένονται μεταξύ τους και αναπτύσσουν ένα θέμα απ’ όλες τις πλευρές.

Μια παράγραφος που είναι γραμμένη με ακρίβεια και πληρότητα βοηθάει στη γρήγορη και αποτελεσματική μεταβίβαση των πληροφοριών. Η καθαρότητα των νοημάτων σε μια έκθεση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστά οργανωμένη και αναπτυγμένη παράγραφο. Ο χωρισμός της έκθεσης σε παραγράφους είναι μια μορφή στίξης. Όπως το κεφαλαίο γράμμα στην αρχή της πρότασης δείχνει ότι αρχίζει μια νέα νοηματική ενότητα, έτσι κι ο χωρισμός της έκθεσης σε παραγράφους ενημερώνει τον αναγνώστη σε μια νέα φάση του θέματος. Οι συγγραφείς «στίζουν» τα γραπτά τους με παραγράφους, για να μεταβιβάσουν ευκολότερα και καθαρότερα τις ιδέες τους.

Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Σε κάθε παράγραφο συναντούμε τα παρακάτω στοιχεία:

1. τη θεματική πρόταση, δηλαδή μια πρόταση που εκφράζει την κύρια ιδέα της παραγράφου, το θέμα της.
2. τις λεπτομέρειες, δηλαδή άλλες μικρότερες ιδέες που διασαφηνίζουν και αναπτύσσουν την κύρια ιδέα της παραγράφου, τη θεματική πρόταση
3. μια πρόταση κατακλείδα, που ολοκληρώνει τη μορφή της παραγράφου.

Ο ρόλος της θεματικής περιόδου (ή πρότασης)

            Στο γράψιμο το πρώτο βήμα είναι να διαλέξετε τι θα περιλάβετε στην παράγραφό σας και τι θα αποκλείσετε. Η δουλειά αυτή είναι πολύ δύσκολη, αλλά μπορείτε να την αντιμετωπίσετε απρόσκοπτα, αν διατυπώσετε με σαφήνεια τη θεματική σας πρόταση, που θα περιορίζει και θα κάνει πιο συγκεκριμένο το θέμα σας. Δηλαδή, να γράψετε μια πρόταση που να εκφράζει με σαφήνεια, ακρίβεια και συντομία την κύρια ιδέα της παραγράφου. Μια τέτοια πρόταση είναι ασφαλής οδηγός τόσο για σας όσο και για τον αναγνώστη σας και δείχνει τι θα περιλαμβάνει η παράγραφός σας.

Ο  ρόλος των λεπτομερειών

            Αν εξαιρέσουμε τη θεματική πρόταση, κάθε πρόταση μέσα σε μια καλή παράγραφο μπορεί να ταξινομηθεί σε δυο ομάδες: στις βασικές και στις βοηθητικές.

            Οι βασικές προτάσεις επιτελούν μία μόνο λειτουργία: αναπτύσσουν την κύρια ιδέα της παραγράφου παρουσιάζοντας στον αναγνώστη μια νέα ή διαφορετική άποψη της κύριας ιδέας. Υποστηρίζουν άμεσα την κύρια ιδέα της παραγράφου καθιστώντας την πιο κατανοητή.

            Οι βοηθητικές προτάσεις έχουν δύο λειτουργίες: α) αναπτύσσουν τη βασική πρόταση στην οποία ανήκουν πληροφορώντας τον αναγνώστη για κάτι νέο ή διαφορετικό για την πρόταση αυτή, β) βοηθούν συγχρόνως τη βασική πρόταση στην οποία ανήκουν να αναπτύξει την κύρια ιδέα της παραγράφου, τη θεματική πρόταση. Δηλαδή, άμεσα υποστηρίζουν τη βασική πρόταση καθιστώντας την πιο κατανοητή, ενώ έμμεσα υποστηρίζουν την κύρια ιδέα της παραγράφου βοηθώντας τη βασική πρόταση να αποσαφηνίσει αυτήν την ιδέα πιο αποτελεσματικά.

Σχηματικά:  

                        Ι. Θεματική πρόταση

                        ΙΙ. Λεπτομέρειες

                                    Α. βασική πρόταση

                                                1. βοηθητική πρόταση

                                    Β. βασική πρόταση

                                    Γ. βασική πρόταση

                                                1. βοηθητική πρόταση

Ο ρόλος της πρότασης κατακλείδας

            Η κατακλείδα συνοψίζει όσα έχουν λεχθεί πάνω στην κύρια ιδέα της παραγράφου και συγχρόνως δίνει μια ολοκληρωμένη μορφή στην παράγραφο. Χωρίς την πρόταση αυτή η παράγραφος θα ήταν μετέωρη. Η πρόταση κατακλείδα δηλώνει ότι ο συγγραφές πράγματι έχει πραγματοποιήσει το σκοπό του. Η κατακλείδα θα πρέπει να θυμίζει στον αναγνώστη την κύρια ιδέα της παραγράφου.

Η θέση της θεματική πρότασης μπορεί να είναι στην αρχή, στη μέση ή στο τέλος της παραγράφου, αλλά συνήθως  η θεματική πρόταση βρίσκεται στην αρχή της. Η κατακλείδα μπορεί να παραληφθεί, αλλά συνήθως προσδίδει έμφαση και ολότητα στην παράγραφο. Οι λεπτομέρειες συντάσσονται με διάφορες τεχνικές τις οποίες θα αναπτύξουμε αναλυτικά παρακάτω.

ΑΡΕΤΕΣ ΜΙΑΣ ΚΑΛΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. σαφής σκοπός
2. επαρκής ανάπτυξη
3. ενότητα
4. αλληλουχία νοημάτων
5. συνοχή
6. έμφαση